Bir buluş gerçekleştirildiğinde bu buluşun sahibi olan kişiye belirli bir süre sağlanan hak, patent olarak adlandırılır. Buluş sahibinin bu hakkını gösteren belge ise patent belgesi olarak adlandırılmaktadır. Söz konusu icadın buluş olarak kabul edilebilmesi için belirli şartlara uygun olması da gerekmektedir.

Örneğin bir teknik soruna yönelik olarak çözüm getiriyor ya da yeni bir yöntem sunuyor olması gereklidir. Tarım ve sanayi sektörü de dahil olmak üzere hemen her sektörde buluş gerçekleştirilebilmektedir.

Ülkemizde patent başvurusu Türk Patent Enstitüsü (TPE) kurumuna yapılmaktadır. Ancak başvurunun yapılması, söz konusu buluşun patent ile koruma altına alınabileceği anlamına gelmez. Çünkü Türk Patent Enstitüsü bir dizi araştırmadan geçirdikten sonra bu icadın patentini icat sahibine vermektedir. Buluşun öncelikle “patent verilebilirlik” kriterlerine uygun olması gereklidir. TPE araştırma ve inceleme yaptıktan sonra karar vermektedir.

Patent için Ne Kadar Süre Koruma Sağlamaktadır ?

Patent belgesinin koruma süresi TPE’ye yapılan patent başvurusuyla başlamak üzere toplam 20 yıldır. Patent tescil belgesi olarak da bilinen patent belgesi 20 yıl koruma sağlarken bu süre içerisinde herhangi bir kişi, kurum veya kuruluş bu buluşu herhangi bir ticari faaliyette kullanamaz. Ticari bir faaliyette buluşun kullanılması ancak patent belgesi sahibinin izni ile gerçekleştirilebilmektedir.

Hangi Buluşlar Patent Kriterlerine Uygundur ?

Tür Patent Enstitüsü kuruma ulaşan bir patent başvurusu olduğunda yaptığı incelemelerin ve araştırmaların tümünü “patent verilebilirlik” kriterleri doğrultusunda gerçekleştirmektedir. Bu kriterler doğrultusunda bir buluşun patentlenebilmesi yani koruma altına alınabilmesi için aşağıdaki koşullara uygun olması gerekmektedir.

Dünya kapsamında yeni olması

Teknik açıdan bilinen durumun alışması Herhangi bir sanayi dalına uygulanabiliyor olması Üretilebiliyor olması

Bu kriterlerin tümüne uygun olması durumunda buluş patentlenebilmektedir. Ancak sadece bir kritere uymuyor olması dahi TPE’ye yapılan patent başvurusunun reddedilmesine sebebiyet verebilir. Bu durumda buluş patent tescil belgesine sahip olamaz.

Dikkat Neler Patent Kapsamına Alınmaz ?

Yukarıda sıraladığımız kriterlerden herhangi birine uymayan bir buluş patent kapsamına alınmamaktadır. Bunların yanı sıra bazı buluşların da kriterler kapsamında değerlendirilmeden patentlenemeyeceğini bilmenizi isteriz. Bu buluşları şöyle sıralamak mümkündür:

Kamu düzenini bozmaya yönelik buluşlar

Toplumun genel ahlaki değerlerine aykırı buluşlar

Bitki türlerinin çoğaltılmasına yönelik buluşlar (Yeni türler elde etmek)

Hayvan türlerinin biyolojik olarak çoğaltılmasına yönelik buluşlar (Yeni türler elde etmek)

Matematik alanında üretilen teoriler

Keşifler, Yazılımlar,  Edebi ve sanatsal eserler

İnsan bedeni üzerinde uygulanabilecek cerrahi müdahale ya da tedavi yöntemleri

Tüm bunlar için Türk Patent Enstitüsü’ne patent başvurusu yapılabiliyor olsa da başvuru hemen reddedilmektedir.

Türkiye’de İcatlar Nasıl Korunmaktadır ?

Ülkemizde patent kapsamına alınmış olan buluşlar genel olarak 3 farklı sistem ile koruma altına alınmaktadır. Bu sistemler şunlardır:

İncelemeli patent sistemi İncelemesiz patent sistemi Faydalı model sistemi

İncelemeli patent sistemi kapsamında olan patentler yapılan bir araştırma neticesinde hazırlanmış olan rapor dikkate alınarak verilmektedir. Bu patent buluş sahibine 20 yıl koruma hakkı tanımaktadır. Bu sürenin uzatılması ise mümkün değildir. Buluş sahibine incelemeli patent belgesi verilmektedir.

İncelemesiz patent sistemi kapsamında olan patentler buluş sahibine yalnızca 7 yıl koruma hakkı tanımaktadır. İncelemesiz patent süresi 7 yıldır. Eğer bu süre dolmadan önce buluş sahibi ya da 3. kişi tarafından inceleme talebinde bulunulursa ve  yapılan inceleme sonucunda olumlu kanaate varılırsa patent yani koruma süresi uzamaktadır. Bu durumda başvurunun yapıldığı tarih dikkate alınır ve bu tarihten itibaren 20 yıl koruma süresi geçerli olur. Yapılan incelemenin olumlu olması durumunda buluş sahibine incelemeli patent belgesi verilmektedir.

Faydalı model sistemi kapsamında değerlendirilen patent başvurularında herhangi bir araştırma raporu ya da herhangi bir inceleme raporu talep edilmez ve aranmaz. Bu yönü ile faydalı model patent sistemi diğer iki patent sistemi olan incelemeli ve incelemesiz patent sisemlerinden çok daha kolay bir prosedürü zorunlu kılar. Aynı zamanda daha kısa sürede patent belgesi alınabilmesi de mümkün olurken patent işlemleri için ayrılması gereken bütçe de daha düşük olmaktadır. Faydalı model sisteminde koruma süresi başvuru tarihinde başlar ve 10 yıldır. Bu sürenin uzatılması mümkün değildir.